8.Sınıf 1.Ünite İklim ve Hava Olayları Konu Özeti
İKLİM VE HAVA OLAYLARI
HAVA OLAYLARI
Dar bir bölgede belirli ve kısa bir süre içinde etkili olan atmosfer koşullarıdır.
Hava olaylarını rüzgar ve yağış olarak inceleyebiliriz. Havadaki su buharının atmosfere yakın bölgelerde yoğuşması sonucu kar ve yağmur, yere yakın bölgelerde yoğuşması sonucu sis, çiy ve kırağı oluşur.
YAĞMUR
Havadaki su buharı sıcaklığın etkisiyle genleşerek yükselir ve atmosferin üst katmanlarında soğuk hava tabakasıyla karşılaşır. Burada su buharı yoğunlaşarak su damlacıklarına dönüşür. Yeterince ağırlaşan su damlaları yağmur şeklinde yeryüzüne düşer.
Havadaki su buharının yükselip atmosferin üst katmanlarında 0’C ‘nin altındaki soğuk hava ile karşılaşması sonucu donarak yer yüzüne inmesidir. Su buharının donması sonucu kristale benzeyen yapılar oluşur. Bu yapılar birleşerek kar tanelerini oluşturur.
KAR
Havadaki su buharı yükselip atmosferin üst katmanlarında yoğuşma ile su damlalarına dönüştüğü esnada dikey hava hareketleri ile yukarı çıkabilir. Ani olarak sıcaklık ve basınç değişimi sonucu donar ve donmuş kütleler halinde yeryüzüne iner.
DOLU
ÇİY
Havadaki su buharı yere yakın bölgelerde soğuk olan yeryüzü ile temas eder ve yoğuşur. Toprak yüzeyinde, otların üzerinde veya yerde bulunan cisimlerin üzerinde yoğuşan su buharı su damlacıklarına dönüşür.
KIRAĞI
Havadaki su buharı yere yakın bölgelerde soğuk olan yeryüzü ile temas eder .Toprak yüzeyinde, otların üzerinde veya yerde bulunan cisimlerin üzerinde yoğuşan su buharı donarak buz kristallerine dönüşür.
SİS
Sıcak hava kütlesi ile soğuk hava kütlesinin karşılaşması sonucu havadaki su buharı yoğuşmaya başlar ve sis oluşur.
NOT: Yağmur, kar ve dolu atmosferde gerçekleşen hava olaylarıdır. Çiy, sis ve kırağı ise yere yakın gerçekleşir.
ALÇAK VE YÜKSEK BASINÇ ALANLARI NASIL OLUŞUR?
ALÇAK BASINÇ ALANI
- Hava sıcaklığının yüksek olduğu bölgelerde sıcaklığın etkisiyle hava tanecikleri genleşerek birbirinden uzaklaşır. Tanecikler birbirinden uzaklaştığında havanın yoğunluğu azalır ve yukarı doğru hareket eder. Yeryüzüne yakın bölgelerde tanecik sayısı az ve seyrek olduğundan basınç azdır.
- Atmosfere doğru yükselen havadaki su buharı atmosferin üst katmanlarında soğuk hava ile karşılaşır ve yoğuşur. Bunun sonucunda bulut oluşumu gözlenir.
- Soğuyan hava tanecikleri yeniden büzülerek yoğunluğu artar ve yeryüzüne doğru hareket eder.
- Havanın hareketi çevreden merkeze doğrudur.
- Alçak basınç alanlarında hava genellikle kapalıdır ve yağış oluşma ihtimali fazladır.
- Ekvator ve çevresi
YÜKSEK BASINÇ ALANI
- Hava sıcaklığının düşük olduğu bölgelerde hava tanecikleri büzülerek birbirine yaklaşır. Bu durum havanın yoğunluğunun artmasına ve yere doğru yığılmasına neden olur.
- Yeryüzüne yakın bölgelerde yığılan hava tanecikleri basıncın artmasına neden olur.
- Yüksek basınç alanlarında havanın hareketi merkezden çevreye doğrudur.
- Yüksek basınç alanlarında bulut oluşumu gözlenmez, hava genellikle açık ve Güneşlidir.( Güneşli olması sıcak olduğunu göstermez. Hava soğuktur.Yağış ihtimali düşüktür.)
- Kutuplar ve çevresi
RÜZGAR OLUŞUMU
Yüksek basınç alanından alçak basınç alanına doğru olan yatay yönde hava hareketine rüzgar denir.
FIRTINA
Saatteki hızı 90-120 km arasında olan kuvvetli rüzgarlardır. Fırtınalar, ince ağaç dallarının kırılmasına ve arabaların yoldan çıkmasına neden olabilir.
KASIRGA
Saatteki hızı 120 km’den fazla olan kuvvetli rüzgarlardır. Kasırgalar; bitki örtüsünde, yerleşim yerlerinde büyük tahribata yol açar ve daha çok ekvatoral bölgelerde gözlenir. Kasırga oluşumunu havadaki nem oranı, okyanus suyu sıcaklığı, rüzgâr hızı ve
konum etkiler. Okyanus suyu sıcaklığı arttığında su yüzeyindeki buharlaşma da artar.
Okyanus yüzeyinde bulunan ve sıcaklığı gittikçe yükselen hava, su buharıyla birlikte dönerek
yükselir. Yükselen hava, soğuk bölgelerde aniden yoğunlaşır ve tekrar yeryüzüne doğru
hareket eder, yağışlar gözlenir. Bu döngünün devam etmesiyle hızlanan hava akışı
kasırgaları oluşturur. Kasırga sırasında havadaki nem oranının gittikçe artmasıyla hortumlar
oluşabilir. Hortumlar, etki alanları küçük olmasına rağmen, yıkıcılığı çok yüksek rüzgârlardır.
MELTEMLER
DENİZ MELTEMİ
(GÜNDÜZ MELTEMİ)
Gündüzleri Güneş ışığının etkisiyle yeryüzü ısınır. Karalar denizlere göre daha hızlı ısınır. Karaların yüzeyine yakın bölgelerde bulunan hava tanecikleri sıcaklığın etkisiyle genleşerek yukarı doğru hareket eder. Yere yakın bölgelerde hava taneciği sayısı azalır ve alçak basınç alanı oluşur. Denizler ise karalara göre geç ısınır. Bu sebeple deniz yüzeyine yakın bölgelerde hava tanecikleri daha sık ve yoğun bulunur. Bu bölgede sıkışan hava tanecikleri yüksek basınç alanını oluşturur. Sonuçta hava yüksek basınç alanından alçak basınç alanına doğru harekete başlar ve rüzgarı oluşturur. Gündüzleri denizden karaya doğru esen bu rüzgarlara Gündüz Meltemi( Deniz Meltemi) denir.
KARA MELTEMİ
(GECE MELTEMİ)
Güneş battıktan sonra karalar hızla soğur. Üzerinde bulunan hava tanecikleri büzülerek sıkışır ve yüksek basınç alanı oluşturur. Deniz ise hala ılıktır ve geç soğur. Deniz yüzeyine yakın alanlardaki hava tanecikleri genleşerek yükselir ve burada hava taneciklerinin azalması sonucu alçak basınç alanı oluşur. Sonuçta hava yüksek basınç alanından alçak basınç alanına doğru hareket eder ve rüzgar oluşur. Karadan denize doğru esen bu rüzgara Kara Meltemi( Gece Meltemi) denir.
İKLİM
Geniş bir bölgede uzun yıllar boyunca gözlemlenen hava olaylarının ortalamasıdır. İklimden bahsederken geniş bölgeler söz konusudur. 30-35 yıllık veriler değerlendirilerek bir bölgenin iklimi hakkında yorum yapılabilir.
İKLİMİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER
- Ekvatora uzaklık(enlem)
- Yer şekilleri
- Denizden yükseklik
- Denize uzaklık
- Bitki örtüsü
İklim ile ilgilenen bilim dalına KLİMATOLOJİ(İklim Bilimi) , bu alanda çalışan uzmanlara da KLİMATOLOG(İklim Bilimci) denir.
İKLİM VE HAVA OLAYLARI ARASINDAKİ FARKLAR
İKLİM
- Geniş bölgeler için geçerlidir.
- Uzun sürede meydana gelen hava olaylarının ortalamasıdır.
- Kesinlik bildirir ve değişkenlik azdır.
- Bilim dalı Klimatoloji
- Bilim insanı Klimatolog
- Karadeniz bölgesi her mevsim yağışlıdır.
- Doğu Anadolu Bölgesi yazın sıcak ve kuraktır.
HAVA OLAYLARI
- Dar bölgeler için geçerlidir.
- Atmosferde meydana gelen değişimlerdir.
- Değişkenlik fazladır ve tahminlere dayalıdır.
- Bilim dalı Meteoroloji
- Bilim insanı Meteorolog
- İstanbul’da yarın yağış bekleniyor.
- Antalya’da bu sene yılın en yüksek sıcaklığı görüldü.
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ
Atmosfere salınan Karbondioksit( CO2) miktarının artması ile oluşan Sera Etkisi sonucu hava sıcaklığının yükselmesi , çölleşme ve kuraklığın artması, küresel ısınma ile buzulların erimesi gibi nedenlerden dolayı mevsimlerde de değişimler yaşanmaya başlar. Bütün bunlar İklim değişikliğine sebep olur.
8.Sınıf 1.Ünite İklim ve Hava Olayları Konu Özeti
Fenozom’u Takip Edin!