5.Sınıf 3.Ünite Sürtünme Kuvveti Konu Özeti
SÜRTÜNME KUVVETİ
SÜRTÜNME KUVVETİ NEDİR?
Cisim ile temasta bulunduğu yüzey arasında meydana gelen, cismin hareketini zorlaştıran veya engelleyen kuvvete SÜRTÜNME KUVVETİ denir.
- Sürtünme kuvvetinin yönü , cismi hareket ettirmek için uyguladığımız kuvvete ters yöndedir.
- Hareketli bir topu durduran sürtünme kuvvetidir.
- Bisikletlerin, arabaların fren sistemlerinde sürtünme kuvvetinden faydalanılır.
- Kalem ile defter arasındaki sürtünme sayesinde yazı yazabiliriz.
- Ellerimizi birbirine sürtersek sürtünme kuvvetinden dolayı ısınır.
- Buzlu yollarda sürtünme kuvveti az olduğu için kaygandır.
- Eski dönemlerde insanlar sürtünme kuvvetinden faydalanarak ateş yakmışlardır.
SÜRTÜNME KUVVETİ NELERE BAĞLIDIR?
Sürtünme kuvveti çok pürüzlü yüzeylerde büyük, az pürüzlü yüzeylerde küçük olur.
Örneğin; Bir oyuncak arabayı mermer, kum ve çakıl taşlarından oluşan üç farklı zeminde hareket ettirecek olursak mermer yüzeyde daha kolay hareket eder. En fazla zorlandığı yüzey ise çakıl taşları olur. Çünkü mermer yüzey az pürüzlü iken çakıl taşları çok pürüzlüdür ve sürtünme kuvveti bu yüzeyde fazladır.
Not: Tamamen pürüzsüz yüzey yoktur. Mikroskobik boyutta bakıldığında her yüzey pürüzlüdür.
Çok Pürüzlü Yüzeyler
- Halı
- Toprak
- Çim
- Çakıl taşı
- Zımpara kağıdı
- Keçe
- Taş duvar vb.
Az Pürüzlü Yüzeyler
- Mermer
- Fayans
- Buz
- Cam
- Laminent
- Porselen vb.
- Cismin kütlesi arttıkça sürtünme kuvveti de artar.
- Uzay boşluk olduğu için sürtünme kuvveti yoktur.
- Sürtünme kuvveti her zaman olumsuz değildir. Olumlu yönleri de vardır.
Sürtünme Kuvvetini Artırmaya Yönelik Örnekler
- Karlı havalarda tekerlerin kaymaması için zincir takılması veya daha pürüzlü kış lastiklerinin kullanılması
- Haltercilerin halteri kaldırmadan önce ellerine pudra sürmesi
- Karlı havalarda tabanı girintili çıkıntılı botlar giyilmesi
- Merdivenlerde kaydırmaz bantlar kullanılması
- Kışın buz tutan yollara kum serpilmesi
- Kaleci eldivenlerinin iç yüzeyinin pürüzlü olması
Sürtünme Kuvvetini Azaltmaya Yönelik Örnekler
- Kapı menteşelerinin ve makine parçalarının yağlanması
- Ağır eşyaların altına tekerlek takılması
- Ahşap yüzeylerin cilalanması
- Yuvarlama hareketinden yararlanma
- Yağlı güreşte pehlivanların vücutlarına yağ sürmesi
kışlık botların pürüzlü altları 
makine parçalarının yağlanması 
Haltercilerin ellerini pudralaması 
kaydırmaz bant 
yağlı güreş
HAVA DİRENCİ(HAVANIN SÜRTÜNME KUVVETİ)
Havanın cisimleri uyguladığı sürtünme kuvvetine HAVA DİRENCİ denir. Hava direnci de hareketi engelleyici bir etkidir. Bu sebeple cismin süratini azaltır. Bir cismin hava ile etkileşen temas yüzeyi ne kadar büyükse o cisme etki eden hava direnci de o kadar büyüktür.
ÖRNEKLER;
Hava direncini artırmaya yönelik örnekler
- Paraşüte etki eden hava direnci paraşütçünün yavaşça yere inmesini sağlar. Paraşüt ne kadar büyükse etki eden hava direnci o kadar fazladır.
- Sallanan bir salıncak hava direncine maruz kaldığı için zamanla durur.
- Jet uçakları yere inerken kısa mesafede durmaları için arka taraflarından paraşüt açarlar.
Hava direncini azaltmaya yönelik örnekler
- Hızlı gitmesi gereken araçların ön taraflarının sivri yapılması
- Hızlı hayvanların koşarken aldıkları vücut şekilleri
- Bisiklet sürücülerinin hızlı gitmek için vücutlarını öne eğmesi
- Kuşların hızlı uçmak için aldıkları vücut şekilleri
- Yarış arabalarının ince ve ön kısmının sivri olması
SU DİRENCİ(SUYUN SÜRTÜNME KUVVETİ)
Su içerisinde hareket eden cisimlere su tarafından, cismin hareketini zorlaştıran ve engelleyen bir kuvvet etki eder. Bu kuvvete su direnci denir.
Su direnci cisimlerin suya temas eden yüzeylerinin büyüklüğüne bağlıdır. Yüzeyin büyüklüğünün artması cisme etki eden su direncini artırır.
ÖRNEKLER;
- Gemilerin ön kısımlarının V şeklinde tasarlanması su direncini azaltır.
- Sürat tekneleri hava ve su direncinden en az etkilenecek şekilde tasarlanmıştır.
- Balıkların vücut şekilleri ve kaygan pulları su direncini azaltır.
- Dalgıçlar su altında sürtünme kuvvetini azaltmak için özel tasarlanmış dalgıç kıyafetleri giyerler.
- Denizaltının uzun ve sivri uçlu olması su direncini azaltır.
- Havanın ve suyun, cisimlerin hareketine karşı gösterdiği direnç, temas gerektiren kuvvettir.
- Suyun direnci havanın direncinden daha büyüktür
SÜRTÜNMEYİ ARTIRMAK İÇİN;
- Yüzeyin pürüzünü artırmak gerekir.
- Sürtünen cismin uyguladığı kuvveti artırmak gerekir.
- Hava ve su direncinde temas eden yüzey artırılmalıdır.
SÜRTÜNMEYİ AZALTMAK İÇİN;
- Yüzeylerin pürüzü azaltılmalı
- Sürtünen cismin uyguladığı kuvvet azaltılmalı
- Sıvılardan yararlanılmalı(yağ, su vb.)
- Yuvarlanma hareketinden yararlanılmalı(tekerlek vb.)
- Cismin şeklini sürtünmeyi azaltacak şekilde tasarlama
5.Sınıf 3.Ünite Sürtünme Kuvveti Konu Özeti
Fenozom’u Takip Edin!
Fenozom’u takip edin!
