5.SINIF 1.ÜNİTE GÜNEŞ DÜNYA VE AY

5.Sınıf 1.Ünite Güneş Dünya ve Ay Konu Özeti

5.Sınıf 1.Ünite Güneş Dünya ve Ay Konu Özeti

GÜNEŞ DÜNYA VE AY

GÜNEŞ DÜNYA VE AY

Güneş Dünya ve Ay kendi ekseni etrafında saat yönünün tersi yönde dönme hareketi yaparlar. Dünya dönme hareketinin yanında Güneş etrafında saat yönünün tersi yönde dolanma hareketi yapar. Ay ise hem Dünya etrafında hem de Dünya ile birlikte Güneş etrafında saat yönünün tersi yönde dolanma hareketi yapar.

GÜNEŞ DÜNYA AY – Döndü Topkaya

GÜNEŞ’İN HAREKETLERİ

GÜNEŞ – Döndü Topkaya
  • Güneş kendi ekseni etrafında saat yönünün tersi yönde dönme hareketi yapar.

DÜNYA’NIN HAREKETLERİ

DÜNYA – Döndü Topkaya
  • Dünya kendi ekseni etrafında saat yönünün tersi yönde dönme hareketi yapar.
  • Dünya Güneş etrafında saat yönünün tersi yönde dolanma hareketi yapar.
  • Dünya’nın kendi ekseni etrafında dönme süresi 24 saattir ve buna 1 gün denir.
  • Dünya’nın Güneş etrafında dolanması 365 gün 6 saatte tamamlanır ve buna 1 yıl denir.

AY’IN HAREKETLERİ

GÜNEŞ DÜNYA AY – Döndü Topkaya
  • Ay kendi ekseni etrafında saat yönünün tersi yönde dönme hareketi yapar.
  • Ay Dünya etrafında saat yönünün tersi yönde dolanır.
  • Ay Dünya ile birlikte Güneş etrafında saat yönünün tersi yönde dolanma hareketi yapar.
  • Ay kendi ekseni etrafında dönme hareketini 27,3 günde tamamlar.
  • Ay Dünya etrafında dolanma hareketini 27,3 günde tamamlar.
  • Ay Dünya ile birlikte Güneş etrafında dolanma hareketini 365 gün 6 saatte tamamlar.
GÜNEŞ DÜNYA AY YÖRÜNGELERİ – Döndü Topkaya

5.Sınıf 1.Ünite Güneş Dünya ve Ay Konu Özeti


 ---<span class="has-inline-color has-white-color">Döndü TOPKAYA</span>
Döndü TOPKAYA                                                                                                                                      Fen Bilimleri Öğretmeni

Fenozom’u Takip Edin!

Fenozom’u takip edin!

5.SINIF 1. ÜNİTE AYIN HAREKETLERİ VE EVRELERİ

5.Sınıf Ayın Hareketleri Ve Evreleri Konu Özeti

5.Sınıf Ayın Hareketleri Ve Evreleri Konu Özeti

AYIN HAREKETLERİ VE EVRELERİ

AYIN HAREKETLERİ

Ayın 3 farklı hareketi vardır.

  1. Kendi etrafında döner. Ay kendi ekseni etrafında bir tam tur dönüşünü 27,3 günde tamamlar.
  2. Dünya etrafında dolanır. Ay Dünya etrafında bir tam tur dolanmasını 27,3 günde tamamlar.
  3. Dünya ile birlikte Güneş etrafında dolanır. Ay Dünya ile birlikte Güneş etrafında bir tam tur dolanmasını 365 gün 6 saatte tamamlar.

NOT: Ay’ın dönme ve dolanma süresi birbirine eşittir. Bunun sonucunda Dünya’dan baktığımızda Ay’ın hep aynı yüzünü görürüz.

AYIN DÖNME VE DOLANMA HAREKETİ – Döndü Topkaya

AY’IN EVRELERİ

Ay’ın Dünya etrafında dolanırken Güneş’ten ışık aldığı bölgelerin sürekli olarak değişmesinden dolayı Dünya’dan bakınca farklı şekillerde görünmesine AY’IN EVRELERİ denir.

Ay’ın Evreleri yaklaşık 29,5 günde tamamlanır. Bu sebeple 29,5 gün takvimdeki bir ayı oluşturur.

AY’IN ANA EVRELERİ

YENİ AY

  • Bu evrede Ay, Dünya ile Güneş arasındadır. Ay’ın Güneş’ten ışık alan kısmı Dünya’ya dönük olmadığı için bu evrede Ay Dünya’dan görünmez.

İLK DÖRDÜN

  • Yeni Ay evresinden bir hafta sonra görülür.
  • Ay’ın Dünya’dan parlak görünen tarafı sağ tarafıdır.
  • “D” harfine benzer.

DOLUNAY

  • İlk Dördün evresinden bir hafta sonra görülür.
  • Ay’ın tamamı parlak görünür.
  • Dünya Güneş ile Ay’ın arasındadır.

SON DÖRDÜN

  • Dolunay evresinden bir hafta sonra görülür.
  • Ay’ın Dünya’dan görülen parlak yüzeyi sol tarafıdır.
  • Ters “D” harfine benzer.

AY’IN ARA EVRELERİ

HİLAL

Yeni Ay ile İlk Dördün evreleri arasında görülür. Ters C harfine benzer.

ŞİŞKİN AY

İlk Dördün ile Dolunay evreleri arasında görülür.

ŞİŞKİN AY

Dolunay ile Son Dördün evreleri arasında görülür.

HİLAL

Son Dördün ile Yeni Ay evreleri arasında görülür. C harfine benzer.

AYIN EVRELERİ GİF – Döndü Topkaya

TEBRİKLER KONU ÖZETİNİ TAMAMLADINIZ !

Öğrendiklerinizi pekiştirmek için eğlenceli içeriklerimize göz atmak ister misiniz?

5.Sınıf Ayın Hareketleri Ve Evreleri Konu Özeti


 ---<span class="has-inline-color has-white-color">Döndü TOPKAYA</span>
Döndü TOPKAYA                                                                                                                                      Fen Bilimleri Öğretmeni

Fenozom’u Takip Edin!

Fenozom’u takip edin!

5.SINIF 4.ÜNİTE MADDENİN HAL DEĞİŞİMİ

5.Sınıf 5.Ünite Maddenin Hal Değişimi Konu Özeti

5.Sınıf 4.Ünite Maddenin Hal Değişimi Konu Özeti

MADDENİN HAL DEĞİŞİMİ

MADDENİN HAL DEĞİŞİMİ

Maddenin ısı alarak veya ısı vererek bir halden diğer hale geçmesine HAL DEĞİŞİMİ denir.

ERİME

  • Maddenin ısı alarak katı halden sıvı hale geçmesidir.
  • Erime sırasında madde dışarıdan ısı alır.
  • Saf maddeler erime esnasında ısı aldıkları halde sıcaklıkları, erime bitene kadar sabit kalır.

ÖRNEKLER

  • Dondurmanın sıcak havada erimesi
  • Çikolatanın erimesi
  • Tereyağın ısıtıldığında erimesi


ÖRNEKLER

  • Kar oluşumu
  • Suyun buz haline gelmesi
  • Sıvı demirin şekil verildikten sonra donması

DONMA

  • Maddenin ısı vererek sıvı halden katı hale geçmesidir.
  • Donma sırasında madde ortama ısı verir.
  • Donma sırasında saf maddelerin sıcaklığı sabit kalır.

BUHARLAŞMA

  • Maddenin ısı alarak sıvı halden gaz hale geçmesidir.
  • Buharlaşma sırasında madde dışarıdan ısı alır.
  • Kaynama sırasında saf maddelerin sıcaklığı sabit kalır.

ÖRNEKLER

  • Elimize kolonya dökülünce kolonya elimizden ısı alarak buharlaşır ve serinlik hissederiz.
  • Açıkta kalan ekmeğin içindeki su buharlaştığı için ekmek kurur.
  • Çamaşır serilen odanın diğer odalardan serin olmasının nedeni ıslak çamaşırlarda bulunan suyun ortamdan ısı alarak buharlaşmasıdır. Böylece çamaşırlar kurur.
  • Yazın denizden çıkınca üşümemizin nedeni üzerimizdeki suyun buharlaşırken vücudumuzdan ısı almasıdır.

YOĞUŞMA

  • Maddenin ısı vererek gaz halden sıvı hale geçmesidir.
  • Yoğuşma sırasında madde dışarıya ısı verir.
  • Yoğuşma sırasında saf maddelerin sıcaklığı sabit kalır.

ÖRNEKLER

  • Buzdolabından çıkan şişelerin dışının buğulanmasının nedeni havadaki su buharının soğuk şişeye temas edince yoğuşmasıdır.
  • Kaynamakta olan suyun buharına kapak tutulunca kapakta su damlacıklarının oluşması buharın ısı kaybederek su haline geçmesidir.
  • Banyo yaparken cam ve aynaların buğulanma nedeni su buharının soğuk ayna ve cama temas ettiğinde yoğuşmasıdır.

SÜBLİMLEŞME

  • Maddenin katı halden sıvı hale geçmeden direk gaz hale geçmesidir.
  • Süblimleşme esnasında madde ısı alır.
  • Süblimleşme sırasında ortamın sıcaklığı azalır.

ÖRNEKLER

  • Naftalinin süblimleşmesi
  • Kurubuza sıcak su dökülünce direk gaz hale geçmesi.

KIRAĞILAŞMA

  • Maddenin gaz halden sıvı hale geçmeden direk katı hale geçmesidir.
  • Kırağılaşma esnasında madde ısı verir.
  • Kırağılaşma sırasında ortamın sıcaklığı artar.

ÖRNEKLER

  • Bazı sabahlar arabaların veya bitki yapraklarının üzerinde ince bir buz tabakası görürüz. Bunun nedeni havadaki su buharının soğuk yüzeylere temas ettiğinde direk buz haline geçmesi yani kırağılaşmadır.

MADDENİN HAL DEĞİŞİMİ gif – Döndü Topkaya

5.Sınıf 4.Ünite Maddenin Hal Değişimi Konu Özeti

 ---<span class="has-inline-color has-white-color">Döndü TOPKAYA</span>
Döndü TOPKAYA                                                                                                                                      Fen Bilimleri Öğretmeni

Fenozom’u Takip Edin!

Fenozom’u takip edin!

5.SINIF 1.ÜNİTE AY’IN YAPISI VE ÖZELLİKLERİ

5.Sınıf 1.Ünite Ayın Yapısı ve Özellikleri Konu Özeti

5.Sınıf 1.Ünite Ayın Yapısı ve Özellikleri Konu Özeti

AY’IN YAPISI VE ÖZELLİKLERİ

AY

NEDİR?

  • Dünya’mıza en yakın gök cismidir.
  • Dünya’mızın tek doğal uydusudur.

YAPISI VE ŞEKLİ NASILDIR?

  • Ay’ın şeklide Dünya ve Güneş gibi küreye benzer.
  • Dünya Ay’dan büyüktür. Dünya’yı bir futbol topu kadar düşünecek olursak Ay tenis topu kadar olur.
  • Yüzeyi toz tabakası ile kaplıdır.
  • Meteor denilen gök cisimlerinin çarpması sonucu oluşmuş büyük çukurlar vardır. Bunlara KRATER denir.
  • Ay yüzeyinde kayalıklar, vadiler, dağlar vardır.
  • Atmosferi yok denecek kadar incedir.

ÖZELLİKLERİ NELERDİR?

  • Ay bir ışık kaynağı değildir. Güneş’ten aldığı ışığı yansıttığı için parlak görünür.
  • Dünya’dan hem gündüz hem de gece gözlemlenebilir.
  • Ay’da meteorolojik olaylar görülmez.
  • Ay’da yaşam yoktur.

AY’DA ATMOSFER OLMAMASININ SONUÇLARI NELERDİR?

  • Rüzgar, yağış gibi hava olayları Ay’da görülmez.
  • Rüzgar ve yağış olmaması yüzeydeki toz tabakasının bozulmadan kalmasını sağlar.
  • Gece ile gündüz arasındaki sıcaklık farkı çok olur.

AY’DA YAŞAM OLMASI İÇİN NELERE İHTİYAÇ VARDIR?

  • Oksijen ve su olmalıdır.
  • Atmosfer biraz daha kalın olmalıdır çünkü atmosfer Güneş’ten gelen zararlı ışınları süzer.
  • Yer çekimi kuvveti biraz daha fazla olmalıdır.

UZAY İLE İLGİLİ “İLK-LER”

  • Dünya’nın ilk yapay uydusu Sputnik 1 uzaya gönderilen ilk araçtır. 4 Ekim 1957
  • Uzaya gönderilen ilk canlı Sputnik 2 ile gönderilen Laika isimli köpektir. 3 Kasım 1957
  • Uzaya giden ilk insan Vostok uzay aracı ile uzay yolculuğuna çıkan Yuri Gagarindir. 12 Nisan 1961
  • Ay’a ayak basan ilk insan Apollo 11 ile aya inen astronot Neil Armstrongdur. 16 Temmuz 1969

5.Sınıf 1.Ünite Ayın Yapısı ve Özellikleri Konu Özeti

 ---<span class="has-inline-color has-white-color">Döndü TOPKAYA</span>
Döndü TOPKAYA                                                                                                                                      Fen Bilimleri Öğretmeni

Fenozom’u Takip Edin!

5.SINIF 1.ÜNİTE GÜNEŞ’İN YAPISI VE ÖZELLİKLERİ

5.Sınıf 1.Ünite Güneşin Yapısı ve Özellikleri Konu Özeti


5.Sınıf 1.Ünite Güneşin Yapısı ve Özellikleri Konu Özeti

GÜNEŞ’İN YAPISI VE ÖZELLİKLERİ


GÜNEŞ

NEDİR?

  • Dünya’mıza en yakın yıldızdır.
  • Kendi enerjisini kendisi üreten orta büyüklükte bir yıldızdır.

YAPISINDA NELER VAR?

  • %73 Hidrojen
  • %25 Helyum
  • %2 diğer elementler

NASIL ENERJİ ÜRETİR?

  • Güneş’te çok büyük patlamalar meydana gelmektedir. Bu patlamalar yapısındaki Hidrojenin Helyuma dönüşmesi ile olur. Bu esnada Güneş çok büyük miktarda enerji kazanır.

GÜNEŞ’İN ÖZELLİKLERİ

  • Güneş de Dünya gibi katmanlardan oluşur.
  • Güneş kendi etrafında döner. Galileo Galilei Güneş üzerinde bulunan lekelerin yer değiştirdiğini gözlemlemiş ve Güneş’in kendi etrafında döndüğünü söylemiştir.
  • Güneş yüzeyinde bazı bölgeler etrafına göre daha soğuktur ve Dünya’dan bakıldığında koyu renkte görünür. Bunlara Güneş lekeleri denir.
  • Güneş’e özel filtreli gözlükler veya filtreli araçlar dışında başka bir araçla(dürbün, mercek, teleskop, kamera vb.) veya çıplak gözle bakmak tehlikelidir.
  • Güneş’in Dünya’ya uzaklığı yaklaşık 150 milyon km’dir.
  • Güneş’in sıcaklığı yüzeyde 6000 0C ve içinde ise 15 milyon 0C ‘yi bulur.

GÜNEŞ DÜNYA VE AY’IN BÜYÜKLÜKLERİNİ KIYASLAYALIM

5.Sınıf 1.Ünite Güneşin Yapısı ve Özellikleri Konu Özeti

DÜNYA’DAN BAKINCA GÜNEŞ VE AY NEDEN AYNI BÜYÜKLÜKTE GÖRÜNÜR?

Dünya’dan bakılınca Güneş ve Ay nerdeyse aynı büyüklükte görünür. Bunun nedeni Güneş’in Dünya’mıza çok uzak iken(150 milyon km) Ay’ın Dünya’mıza Güneş’e göre yakın(384 bin km) olmasıdır. Uzaktaki cisimler daha küçük görünür.

5.Sınıf 1.Ünite Güneşin Yapısı ve Özellikleri Konu Özeti

5.Sınıf 1.Ünite Güneşin Yapısı ve Özellikleri Konu Özeti

 ---<span class="has-inline-color has-white-color">Döndü TOPKAYA</span>
Döndü TOPKAYA                                                                                                                                      Fen Bilimleri Öğretmeni

Fenozom’u Takip Edin!

Fenozom’u takip edin!

5.SINIF 3.ÜNİTE SÜRTÜNME KUVVETİ

sürtünme kuvveti

5.Sınıf 3.Ünite Sürtünme Kuvveti Konu Özeti

SÜRTÜNME KUVVETİ

SÜRTÜNME KUVVETİ NEDİR?

Cisim ile temasta bulunduğu yüzey arasında meydana gelen, cismin hareketini zorlaştıran veya engelleyen kuvvete SÜRTÜNME KUVVETİ denir.

  • Sürtünme kuvvetinin yönü , cismi hareket ettirmek için uyguladığımız kuvvete ters yöndedir.
  • Hareketli bir topu durduran sürtünme kuvvetidir.
  • Bisikletlerin, arabaların fren sistemlerinde sürtünme kuvvetinden faydalanılır.
  • Kalem ile defter arasındaki sürtünme sayesinde yazı yazabiliriz.
  • Ellerimizi birbirine sürtersek sürtünme kuvvetinden dolayı ısınır.
  • Buzlu yollarda sürtünme kuvveti az olduğu için kaygandır.
  • Eski dönemlerde insanlar sürtünme kuvvetinden faydalanarak ateş yakmışlardır.

SÜRTÜNME KUVVETİ NELERE BAĞLIDIR?

Sürtünme kuvveti çok pürüzlü yüzeylerde büyük, az pürüzlü yüzeylerde küçük olur.

Örneğin; Bir oyuncak arabayı mermer, kum ve çakıl taşlarından oluşan üç farklı zeminde hareket ettirecek olursak mermer yüzeyde daha kolay hareket eder. En fazla zorlandığı yüzey ise çakıl taşları olur. Çünkü mermer yüzey az pürüzlü iken çakıl taşları çok pürüzlüdür ve sürtünme kuvveti bu yüzeyde fazladır.

Not: Tamamen pürüzsüz yüzey yoktur. Mikroskobik boyutta bakıldığında her yüzey pürüzlüdür.

Çok Pürüzlü Yüzeyler

  • Halı
  • Toprak
  • Çim
  • Çakıl taşı
  • Zımpara kağıdı
  • Keçe
  • Taş duvar vb.

Az Pürüzlü Yüzeyler

  • Mermer
  • Fayans
  • Buz
  • Cam
  • Laminent
  • Porselen vb.
  • Cismin kütlesi arttıkça sürtünme kuvveti de artar.
  • Uzay boşluk olduğu için sürtünme kuvveti yoktur.
  • Sürtünme kuvveti her zaman olumsuz değildir. Olumlu yönleri de vardır.

Sürtünme Kuvvetini Artırmaya Yönelik Örnekler

  • Karlı havalarda tekerlerin kaymaması için zincir takılması veya daha pürüzlü kış lastiklerinin kullanılması
  • Haltercilerin halteri kaldırmadan önce ellerine pudra sürmesi
  • Karlı havalarda tabanı girintili çıkıntılı botlar giyilmesi
  • Merdivenlerde kaydırmaz bantlar kullanılması
  • Kışın buz tutan yollara kum serpilmesi
  • Kaleci eldivenlerinin iç yüzeyinin pürüzlü olması

Sürtünme Kuvvetini Azaltmaya Yönelik Örnekler

  • Kapı menteşelerinin ve makine parçalarının yağlanması
  • Ağır eşyaların altına tekerlek takılması
  • Ahşap yüzeylerin cilalanması
  • Yuvarlama hareketinden yararlanma
  • Yağlı güreşte pehlivanların vücutlarına yağ sürmesi

HAVA DİRENCİ(HAVANIN SÜRTÜNME KUVVETİ)

Havanın cisimleri uyguladığı sürtünme kuvvetine HAVA DİRENCİ denir. Hava direnci de hareketi engelleyici bir etkidir. Bu sebeple cismin süratini azaltır. Bir cismin hava ile etkileşen temas yüzeyi ne kadar büyükse o cisme etki eden hava direnci de o kadar büyüktür.

ÖRNEKLER;

Hava direncini artırmaya yönelik örnekler

  • Paraşüte etki eden hava direnci paraşütçünün yavaşça yere inmesini sağlar. Paraşüt ne kadar büyükse etki eden hava direnci o kadar fazladır.
  • Sallanan bir salıncak hava direncine maruz kaldığı için zamanla durur.
  • Jet uçakları yere inerken kısa mesafede durmaları için arka taraflarından paraşüt açarlar.

Hava direncini azaltmaya yönelik örnekler

  • Hızlı gitmesi gereken araçların ön taraflarının sivri yapılması
  • Hızlı hayvanların koşarken aldıkları vücut şekilleri
  • Bisiklet sürücülerinin hızlı gitmek için vücutlarını öne eğmesi
  • Kuşların hızlı uçmak için aldıkları vücut şekilleri
  • Yarış arabalarının ince ve ön kısmının sivri olması

SU DİRENCİ(SUYUN SÜRTÜNME KUVVETİ)

Su içerisinde hareket eden cisimlere su tarafından, cismin hareketini zorlaştıran ve engelleyen bir kuvvet etki eder. Bu kuvvete su direnci denir.

Su direnci cisimlerin suya temas eden yüzeylerinin büyüklüğüne bağlıdır. Yüzeyin büyüklüğünün artması cisme etki eden su direncini artırır.

ÖRNEKLER;

  • Gemilerin ön kısımlarının V şeklinde tasarlanması su direncini azaltır.
  • Sürat tekneleri hava ve su direncinden en az etkilenecek şekilde tasarlanmıştır.
  • Balıkların vücut şekilleri ve kaygan pulları su direncini azaltır.
  • Dalgıçlar su altında sürtünme kuvvetini azaltmak için özel tasarlanmış dalgıç kıyafetleri giyerler.
  • Denizaltının uzun ve sivri uçlu olması su direncini azaltır.
  • Havanın ve suyun, cisimlerin hareketine karşı gösterdiği direnç, temas gerektiren kuvvettir.
  • Suyun direnci havanın direncinden daha büyüktür

SÜRTÜNMEYİ ARTIRMAK İÇİN;

  • Yüzeyin pürüzünü artırmak gerekir.
  • Sürtünen cismin uyguladığı kuvveti artırmak gerekir.
  • Hava ve su direncinde temas eden yüzey artırılmalıdır.

SÜRTÜNMEYİ AZALTMAK İÇİN;

  • Yüzeylerin pürüzü azaltılmalı
  • Sürtünen cismin uyguladığı kuvvet azaltılmalı
  • Sıvılardan yararlanılmalı(yağ, su vb.)
  • Yuvarlanma hareketinden yararlanılmalı(tekerlek vb.)
  • Cismin şeklini sürtünmeyi azaltacak şekilde tasarlama

5.Sınıf 3.Ünite Sürtünme Kuvveti Konu Özeti

Fenozom’u Takip Edin!

Fenozom’u takip edin!

5.SINIF 3.ÜNİTE KUVVETİN ÖLÇÜLMESİ

5.SINIF 3.ÜNİTE KUVVETİN ÖLÇÜLMESİ

5.Sınıf 3.Ünite Kuvvetin Ölçülmesi Konu Özeti


KUVVETİN ÖLÇÜLMESİ

KUVVET NEDİR?

Duran bir cismi harekete geçirebilen, hareket halindeki bir cismi hızlandırabilen, yavaşlatabilen, yönünü değitirebilen veya cisimler üzerinde şekil değişikliği yapabilen etkiye KUVVET denir.

Kuvvet cisimlere uygulanan itme veya çekme şeklinde de tanımlanabilir.

KUVVETİN BÜYÜKLÜĞÜ NASIL ÖLÇÜLÜR?

Kuvvetin büyüklüğünü ölçmek için kuvvetin esnek cisimler üzerindeki etkilerinden faydalanılır. Bir kuvvet uygulandığında şekli değişen, kuvvet ortadan kalktığında şekli eski haline geri dönen cisimlere ESNEK CİSİMLER denir. Lastik, yay, sünger gibi cisimler esnek cisimlere örnektir.

yay
lastik
sünger

KUVVETİN BÜYÜKLÜĞÜ NE İLE ÖLÇÜLÜR?

Kuvvetin büyüklüğünü ölçen alete DİNAMOMETRE denir. Dinamometrenin içerisinde esnek yay bulunur. Ucuna asılan ağırlık ile esnek yay uzar. Dinamometrede eşit bölmelendirilmiş göstergeler vardır. Her bölüm belirli bir kuvvet değerini gösterir.

Dinamometrelerde kullanılan yayların belirli bir esneklik sınırı vardır. Her dinamometrenin üzerinde ölçebileceği en yüksek değer yazılıdır. Eğer dinamometreye ölçebileceği bu en yüksek değerden daha büyük bir kuvvet uygulanırsa, içerisindeki yayın esnekliği bozulur ve dinamometre kullanılamaz hale gelir.

dinamometre

Kuvvetin birimi Newton (Nivtın) olarak ifade edilir. Kısaca “N” harfi ile gösterilir. Okurken sayısal değerin yanına eklenir. Örneğin ; 10 N (10 Newton) gibi..

NOT: Aynı cisim iki farklı dinamometrede ölçüldüğünde yayı ince olan dinamometrede uzama miktarı fazla olur. Yani dinamometrelerde uzama miktarı yayın kalınlığına bağlıdır. Bu durumda ölçüm sonucu değişmez. İnce yaydan oluşan dinamometrede birimler yayın uzama miktarına göre ayarlanmıştır.

DİNAMOMETRE İLE ÖLÇÜM YAPMA

Dinamometre ile ölçüm yaparken her bölmenin kaç N’ luk değere karşılık geldiğini bulmak gerekir. Dinamometrenin üzerinde en fazla ölçebileceği kuvvet değeri yazılıdır. Her bölmenin kaç N ‘luk olduğunu bulmak için üzerinde yazan en fazla kuvvet değeri bölme sayısına bölünür. Böylece her bölmenin değeri belirlenir. Sonuçta ölçtüğümüz cisim kaçıncı bölmede görünüyorsa bölme başına düşen değer ile çarpılarak cismin ağırlığının kaç N olduğu bulunur.

  • Örneğin; yandaki dinamometrenin ölçebileceği en yüksek değer 20 N’ dur. Dinamometrede toplam 10 bölme vardır. Bu durumda bölme başına düşen değeri bulmak için 20′ yi 10′ a böleriz ve 2 N değerini elde ederiz. Ağırlığı ölçülen kalemliğin 2.bölmede olduğunu görmekteyiz. Bölme başına 2N düştüğüne göre 2×2=4 N kalemliğin ağırlığını bulmuş oluruz.
DİNAMOMETRE

.

dinamometre

ÖRNEK;

En fazla 200 N kuvvet ölçebilen ve 50 bölmeden oluşan bir dinamometre ile ölçülen cismin ağırlığı 4.bölmede görünmektedir. .O halde 200’ü 50′ ye bölelim. Bölme başına 4 N düşer. Ağırlık 4.bölmeyi gösteriyorsa cismin ağırlığı 4×4= 16 N olur.

5.Sınıf 3.Ünite Kuvvetin Ölçülmesi Konu Özeti



Fenozom’u Takip Edin!

 ---<span class="has-inline-color has-white-color">Döndü TOPKAYA</span>
Döndü TOPKAYA                                                                                                                                      Fen Bilimleri Öğretmeni

5.SINIF 2.ÜNİTE CANLILARI TANIYALIM

Canlıların sınıflandırılması


CANLILARI TANIYALIM

5.Sınıf 2.Ünite Canlıları Tanıyalım Konu Özeti / 5.Sınıf 2.Ünite Canlıları Tanıyalım Konu Özeti

Canlıların sınıflandırılması

CANLILARI NEDEN SINIFLANDIRIRIZ?

Büyük bir süpermarkette gezdiğimizi düşünelim..Çikolata almak istiyoruz. Marketin tamamını gezmektense ilk bakacağımız yer atıştırmalıkların olduğu reyon olur. Aynı şekilde; binlerce kitabin olduğu bir kütüphanede bir kitap aradığımızı düşünecek olursak aradığımız kitaba benzer kitapların sıralandığı bölüme bakarız.

Doğada milyonlarca çeşit canlı vardır. Bilim insanları canlılara benzer özelliklerine göre gruplara ayırmışlardır. Bu gruplandırma sırasında canlıların fiziksel özellikleri, beslenmeleri, hareketleri ve çoğalma(üreme) şekilleri gibi özellikleri dikkate alınmıştır.

Canlıların benzer özelliklerine göre gruplandırılmasına SINIFLANDIRMA adı verilir. Sınıflandırma canlıları incelememizi kolaylaştırır.

Bilim insanları canlıları incelerken 4 gruba ayırmıştır.

CANLILAR

MİKROSKOBİK CANLILAR

MANTARLAR

BİTKİLER

HAYVANLAR


MİKROSKOBİK CANLILAR

Gözle görülemeyecek kadar küçük olup ancak mikroskop yardımıyla gözlenen canlılardır. Doğada çok fazla çeşitte mikroskobik canlı vardır. Biz bu konuda amip, bakteri, terliksi hayvan(paramesyum) ve öglena(kamçılı hayvan)yı inceleyeceğiz.

Genel özellikleri;

  • Mikroskobik canlılar tıpkı diğer canlılar gibi beslenme, solunum, hareket, üreme gibi canlılık olaylarını gerçekleştirirler.
  • Canlıların vücudunda, besinlerin üzerinde, su ,toprak ve hava gibi cansız ortamlarda, kısaca her yerde yaşayabilirler.
  • Yararlı ve zararlı olanları vardır.

Mikroskobik Canlı Örnekleri

Amip
Amip
Öglena(Kamçılı hayvan)
Paramesyum(Terliksi hayvan)
Bakteri

BAKTERİLER

Mikroskobik canlılar içerisinde en basit yapılı olanıdır. Her yerde yaşayabilirler ve uygun sıcaklık, nem, besin ortamı bulduklarında çok hızlı çoğalabilirler. Yararlı ve zararlı olan türleri vardır.

YARARLI BAKTERİLER

  • Sütün yoğurda dönüşmesini sağlarlar
  • Üzümün sirkeye dönüşmesini sağlarlar
  • Bağırsaklarımızda yaşayan ve bizim için B ve K vitamini yapan bakteriler vardır.

ZARARLI BAKTERİLER

  • Açıkta kalan yiyeceklerin bozulmasına neden olurlar.
  • Verem, tifo, kolera gibi hastalıklara yol açarlar.
  • Dişlerimizin çürümesine neden olurlar.

MANTARLAR

Mantarlar çok geniş bir yayılma alanına sahiptir. Hemen hemen her ortamda yaşayabilirler. Mantarlar dört grupta incelenir;

ŞAPKALI MANTARLAR

şapkalı mantar

KÜF MANTARI

küf mantarı

MAYA MANTARI

maya mantarı

PARAZİT MANTARLAR

parazit mantar

ŞAPKALI MANTARLAR

  • Şapkalı mantarlar toprağa bağlı yaşayan mantar çeşididir.
  • Gerçek kök, gövde ve yaprak gibi organları yoktur.
  • Bitki gibi görünmelerine rağmen bitki değildir ve fotosentez yapamazlar.
  • Bazı türlerini besin olarak tüketiriz fakat pek çoğu zehirlidir.
  • Çürümekte olan ölü bitki ve hayvan kalıntılarını parçalayarak besin elde ederler. Böylece doğadaki canlı artıklarının ortadan kalkmasını sağlayarak doğal dengeye katkıda bulunurlar.
  • Karanlık ve nemli ortamları severler.

KÜF MANTARI

  • Mikroskopta görülebilen mantar çeşididir.
  • Uzun süre açıkta kalan besinleri çürüterek tadını, kokusunu ve rengini değiştirir.
  • Küflü besinleri tüketmek sağlık açısından risklidir.
  • Bazı küf mantarlarından antibiyotikler elde edilir. Bunlardan biri peynir küfünden elde edilen penisilindir.

MAYA MANTARI

  • Mikroskop ile görülebilen canlılardır.
  • Uygun sıcaklık ve besin ortamında hızlı çoğalırlar.
  • Hamurun mayalanması ile ekmek yapımında görev alırlar.
  • Sütten peynir yapımında görev alırlar.
  • Etil alkol gibi bazı kimyasallar da maya mantarları tarafından oluşturulur.

PARAZİT MANTARLAR

  • İnsan, bitki ve hayvanlarda çeşitli hastalıklara neden olan mantar çeşididir.
  • İnsanlarda saçın bir bölümünün dökülmesine neden olan saçkıran hastalığı, erkeklerde sakalın bir bölümünün dökülmesine neden olan sakal kıran hastalığı bu mantarların sebep olduğu cilt rahatsızlıklarıdır.
  • Bitkilerde sararma ve kurumaya neden olurlar.
  • El ve ayaklarda kaşıntı , pul pul dökülme ve tırnağın şeklinin bozulmasına yol açarlar.
  • Ağızda yara ve pamukçuk oluşumuna neden olurlar.

Peki, küf mantarları ile penisilin ilacı arasında nasıl bir ilişki var?

Bilim Genç Tübitak/Mehmet Şen/ okumak için tıklayınız.

Bakteriler üzerinde çeşitli bilimsel çalışmalar yapan ve penisilini
keşfeden İngiliz bilim insanı Alexander Fleming 1928 yılına kadar
başarısız olmuştur. Laboratuvarında incelemeler yaptığı petri kabını
açık unutarak tatile çıkmıştır. Tatil dönüşünde laboratuvarının
dağınıklığını toplarken Fleming petri kaplarında küf mantarlarının
oluştuğunu görmüştür. Kapları yakından incelediğinde küf
mantarının etrafında jöle kıvamında bir sıvının olduğunu görmüştür.
İlginç olan ise kabın her yerinde çeşitli bakteriler olmasına
rağmen bu sıvıda bakteri olmadığını farketmiştir. Bakterileri Penicillium Notatum isimli bu mantarın yok ettiğini
düşünerek bu sıvıya penisilin demiş ve bununla ilgili çalışmalara başlamıştır. Penisilin üzerinde yaptığı
denemelerde sulandırılmış olsa bile bu sıvıya duyarlı pek çok bakteriyi yok ettiğini keşfederek makalelerinde
penisilini tanıtmıştır. Fakat buluşu yeterince ilgi görmeyince bu konudaki çalışmalarını 1931’de sonlandırmıştır.
Fleming’in çalışmalarını inceleyen Howard Florey ve Ernst Chain 1939 yılında penisilini mantardan ayırıp
safl aştırmayı başarmışlardır. Fareler üzerinde yaptıkları deneylerin başarılı olmasıyla birlikte penisilin hastalıkların
tedavisinde kullanılmaya başlanmıştır. Hatta 1941’lerde penisilinle ilgili çalışmaları bırakmış olduğu
halde arkadaşı Florey’den saf penisilin alan Fleming’in bir arkadaşının hayatını kurtardığı bilinmektedir.


BİTKİLER

Kendi besinlerini kendisi üreten ve toprağa bağlı olarak yaşayan canlılardır.Diğer canlıların ihtiyacı olan besin ve oksijeni üretirler. Besin ve oksijen üretmek için su ve karbondioksit kullanırlar yani fotosentez yaparlar.

Bitkiler iki grupta incelenir.

ÇİÇEKLİ BİTKİLER

ÇİÇEKSİZ BİTKİLER

ÇİÇEKLİ BİTKİLER

Çiçekli bitkilerin kök, gövde, yaprak ve çiçekten oluşan kısımları vardır. Doğadaki bitkilerin büyük çoğunluğu çiçekli bitkidir. Tohum oluşturarak çoğalırlar.

  • kök:
  • Bitkilerin toprak altında kalan kısımlarıdır. Bitkilerin topraktan su ve mineral maddeler almasını sağlar. Bitkiyi toprağa bağlar
  • gövde:
  • Bitkinin çiçek, yaprak, meyve gibi bölümlerini taşır. Bitkinin dik durmasını sağlar. Köklerden gelen su ve mineralleri diğer bitki bölümlerine iletir.
  • yaprak:
  • Bitkilerin besin üretimi, gaz alışverişi ve terleme yapan bölümüdür. Yapraklar farklı şekil ve büyüklüğe sahip olabilir. Üzerlerinde küçük gözenek (delikler) ve madde taşıyan damarlar vardır.
  • çiçek:
  • Çiçekli bitkilerin çoğalmasını (üremesini) sağlayan bölümüdür. Üzerinde bitkinin üreme organları bulunur. Farklı renklerde ve özelliklerde olabilir. Renkleri ve yaydıkları koku böcekleri çeker. Bu sayede bitkilerin üremesi kolaylaşır

Çiçeğin Kısımları

  • dişi organ
  • erkek organ
  • taç yaprak
  • çanak yaprak
  • çiçek tablası

çiçek
erkek ve dişi organ

ÇİÇEKSİZ BİTKİLER

  • Üreme organı olan çiçeğe sahip olmayan basit yapılı bir bitki grubudur.
  • Çiçek olmadığı için tohum ve meyve oluşturamazlar.
  • Kök, gövde ve yaprakları iyi gelişmemiştir.
  • Eğrelti otları, ciğer otu, at kuyruğu, kara ve su yosunu, kibrit otu bu gruba örnektir.

HAYVANLAR

Canlılar aleminin en gelişmiş canlıları hayvanlardır. İhtiyaç duydukları besinleri diğer canlılardan karşılarlar. Beslenme şekilleri de değişiklik gösterir. Bazı hayvanlar etle(etçil), bazı hayvanlar otla(otçul) ve bazıları ise hem et hem de otla(hepçil) beslenirler. Hayvanlar vücütlarına dayanıklılık sağlayan iskelet ve omurga bulundurma durumuna göre iki grupta incelenirler.

OMURGASIZ HAYVANLAR

Karınca

OMURGALI HAYVANLAR

Aslan

OMURGASIZ HAYVANLAR

  • Solucanların tamamı omurgasızdır.
  • Deniz ve okyanus diplerinde yaşayan sünger ve mercanlar omurgasızdır.
  • Vücudu kabukla kaplı olan salyangoz, midye, yengeç birer omurgasız canlıdır.
  • Akrep, deniz anası, deniz yıldızı, kelebek, arı, sinek, çekirge, ahtapot, ıstakoz diğer omurgasız canlı örnekleridir.

Vücutlarında kemik ve kıkırdaktan yapılmış iskelet ve omurga bulunmayan canlılardır. İskeletleri olmadığı için vücutlarına destek sağlayan deri,kabuk ve kitin gibi dış iskeletleri vardır.

  • Omurgasız hayvanların karada ve suda yaşayan türleri vardır.
  • Bazı omurgasız hayvanlar parazit olarak diğer canlıların vücutlarında yaşarlar.
  • Yumurta ile çoğalırlar.
  • Çevremizde gördüğümüz böceklerin tamamı omurgasız hayvanlar grubundadır.

OMURGALI HAYVANLAR

Vücutlarında kemik ve kıkırdaktan oluşan bir omurga bulunduran hayvanlardır. Karada ve suda yaşayan türleri türleri vardır. Bazıları doğurarak bazıları yumurta ile çoğalır. Omurgalı hayvanlar beş grupta incelenir.

KUŞLAR

BALIKLAR

KURBAĞALAR

SÜRÜNGENLER

MEMELİLER

KUŞLAR

  • Kanatları olan omurgalı hayvanlardır.
  • Hindi, tavus kuşu, deve kuşu gibi bazı türleri uçamazlar.
  • Karada yaşarlar.
  • Yumurta ile çoğalırlar.
  • Vücutları tüylerle kaplıdır.
  • Ağızları gaga yapısına sahiptir.

BALIKLAR

  • Suda yaşayan omurgalı hayvanlardır.
  • Yumurta ile çoğalırlar.
  • Vücutları pullarla kaplıdır.
  • Solungaçlarıyla solunum yaparlar.
5.Sınıf 2.Ünite Canlıları Tanıyalım

KURBAĞALAR

  • Hem suda hem karada yaşarlar.
  • Yumurta ile çoğalırlar.
  • Nemli bir deriye sahiptirler.
  • Yumurtadan çıktıkları haliyle ergin halleri farklıdır. Yumurtadan çıkmış larva halleri kuyruklu bir yapıya sahiptir. Ergin kurbağa olana kadar başkalaşım geçirirler.
  • Hem deri solunumu hem de akciğer solunumu yaparlar.

SÜRÜNGENLER

  • Bazıları karada bazıları suda yaşarlar.
  • Yerde sürünerek hareket ederler.
  • Yumurta ile çoğalırlar.
  • Vücutları sert pullarla kaplıdır.

MEMELİLER

  • Omurgalı hayvanlar içinde en gelişmiş gruptur.
  • Karada ve suda yaşayan türleri vardır.
  • Yavrularını doğurarak dünyaya getirirler ve bir süre sütle beslerler.
  • Vücutları kıllarla kaplıdır.
  • Bazıları otçul, bazıları etçil, bazıları hepçildir.
  • Yarasa uçan memeli grubundadır.
  • Balina, yunus, fok, mors, yüzen memelilerdir.
  • Ornitorenk gagalı memelidir.

5.Sınıf 2.Ünite Canlıları Tanıyalım Konu Özeti

 ---<span class="has-inline-color has-white-color">Döndü TOPKAYA</span>
Döndü TOPKAYA

Fenozom’u Takip Edin!

Fenozom’u takip edin!

Top