7.Sınıf 2.Ünite Mayoz Bölünme Konu Özeti
MAYOZ BÖLÜNME
EŞEYLİ ÜREME NEDİR?
Erkek üreme hücresi sperm ile dişi üreme hücresi yumurtanın birleşmesiyle yeni canlının oluşmasına EŞEYLİ ÜREME denir.
EŞEY(ÜREME) HÜCRELERİ SPERM VE YUMURTA NASIL OLUŞUR?
Üreme ana hücreleri mayoz bölünme geçirerek üreme hücrelerini oluşturur. Dişi bireyde yumurta ana hücrelerinden yumurta hücrelerinin oluşumu ve erkek bireyde sperm ana hücrelerinden sperm hücrelerinin oluşumu mayoz bölünme ile olur.
Peki tam olarak nedir bu üreme ana hücreleri? Sırayla inceleyelim.
- Sperm ana hücrelerinden mayoz bölünme ile sperm hücreleri oluşur. Erkek birey ergenliğe ulaşmadan önce sperm ana hücreleri mitoz bölünme ile sayısını artırır. Sperm ana hücrelerinde mitoz ile çoğalma ergenlik sonrasında da devam eder. Böylelikle erkek bireyler sürekli sperm üretebilirler. Sperm ana hücrelerinin döllenme yeteneği yoktur. Bu sebeple mayoz bölünme geçirerek döllenme yeteneği olan sperm hücrelerini oluştururlar. Sperm hücreleri tekrar mayoz veya mitoz geçirmez.
- Yumurta ana hücrelerinden mayoz bölünme ile yumurta hücreleri oluşur. Dişi bireylerde henüz anne karnındayken belirli sayıda yumurta ana hücresi oluşturulur ve ergenlik dönemini bekler. Dişi bireydeki yumurta ana hücreleri erkek bireyde olduğu gibi mitozla çoğalamaz. Ergenlik dönemine gelindiğinde döllenme yeteneği olmayan yumurta ana hücreleri mayoz bölünme geçirerek döllenme yeteneği olan yumurta hücrelerini oluşturur. Yumurta hücreleri yeniden mitoz veya mayoz geçirmez.
- ÖZETLE ; Üreme ana hücreleri hem mitoz hem mayoz geçirebilirken üreme hücreleri mitoz veya mayoz geçiremez.
MAYOZ BÖLÜNMENİN ÖNEMİ
- Canlılarda biyolojik çeşitliliği sağlar.
- Tür içinde kromozom sayısının sabit kalmasını sağlar.
- Mayoz bölünme ile yarıya inen kromozom sayısı döllenme ile yeniden eski haline gelir ve türün kromozom sayısı korunmuş olur.
- Üreme hücrelerini oluşturarak neslin devam etmesini sağlar.
- Döllenme ile birlikte tür içi çeşitliliğin oluşmasında etkilidir.
MAYOZ BÖLÜNMENİN ÖZELLİKLERİ
- Üreme ana hücrelerinde görülür.(2n)
- n kromozomlu 4 yavru hücre oluşur.
- Oluşan hücreler kalıtsal olarak birbirinden ve ana hücreden farklıdır.
- Erkeklerde sperm hücrelerinin oluşumunu ve dişilerde yumurta hücrelerinin oluşmasını sağlar.
- Kromozom sayısı yarıya iner. Bu şekilde döllenmede yeniden iki katına çıkacağı için tür içinde kromozom sayısı sabit kalmış olur.
- Eşeyli üremenin temelini oluşturur.
- Homolog kromozomlar arasında parça değişimi olması genetik çeşitliliği sağlar.(krossing-over)
- Mayoz 1 ve Mayoz 2 olmak üzere iki aşamada gerçekleşir.
- Kromozom sayısı Mayoz 1 de yarıya iner.
- Mayoz ergenlik döneminde başlar ve üreme dönemi boyunca devam eder.
MAYOZ BÖLÜNMENİN EVRELERİ
- HAZIRLIK
- Mayoz bölünme öncesinde DNA kendini eşler.
- Hücre bölünmek için hazırlık yapar.
- MAYOZ 1
- Kromatin iplikler kısalıp kalınlaşarak kromozomları oluşturur.(2n=6)
- Biri anneden diğeri babadan gelen homolog kromozom çiftleri karşılıklı yer alır.
- Çekirdek zarı ve çekirdekçik kaybolur.
- Homolog kromozomların birbirlerine sarılma noktalarından parça alışverişi yapılır. Bu olaya parça değişimi(krossing-over) denir.
- Homolog kromozomlar karşılıklı olacak şekilde kromozomlar ekvatoral düzlemde dizilirler.
- Homolog kromozomlar zıt kutuplara doğru çekilerek birbirinden ayrılır.
- Bu bölümde ayrılan homolog kromozom çiftleridir. Kardeş kromatidler hala sentromer noktalarından birbirine bağlıdır ve ayrılmamıştır.
- Homolog kromozomların ayrılmasıyla bu evrede kromozom sayısı yarıya iner.
- Sitoplazma bölünmesinin tamamlanmasıyla Mayoz 1 sona erer ve kromozom sayısı ana hücrenin yarısı kadar olan iki yeni hücre oluşur.
- MAYOZ 2
- Kromozomlar yeniden belirginleşir.
- Hücrenin ekvatoral kısmında dizilirler.
- İğ ipliklerinin kısalmasıyla kardeş kromatidler zıt kutuplara çekilerek birbirinden ayrılır.
- Bu evre Mitoz bölünmeye benzer ve kromozom sayısı değişmez.
- Sitoplazma bölünmesinin tamamlanmasıyla birbirlerinden farklı ve ana hücrenin yarısı kadar kromozoma sahip 4 yeni hücre oluşur.(n=3)
- Eriyen çekirdek zarı ve çekirdekçik yeniden oluşur.
- Kromozomlar kromatin ağ haline geri döner.
MİTOZ
- Vücut hücrelerinde görülür.
- Kromozom sayısı değişmez.
- Oluşan hücreler genetik yönden aynıdır.
- 2 yeni hücre oluşur.
- Büyüme , gelişme , onarım ve eşeysiz üremeyi sağlar.
- Zigotla başlar, canlı yaşamının sonuna kadar devam eder.
- Çeşitliliğe katkısı yoktur.
MAYOZ
- Üreme ana hücrelerinde görülür.
- Kromozom sayısı yarıya iner.
- Oluşan hücreler genetik yönden farklıdır.
- 4 yeni hücre oluşur.
- Eşeyli üremeyi sağlar.
- Ergenlik ile başlar, üreme dönemi boyunca devam eder.
- Döllenme ile birlikte genetik çeşitliliği sağlar.
7.Sınıf 2.Ünite Mayoz Bölünme Konu Özeti
Fenozom’u Takip Edin!
Fenozom’u takip edin!